Çok uluslu şirketler, kuruluşlarının yapısını tasarlarken iki karşıt güçle karşı karşıya kalmaktadır. Yerel pazarlarında uzmanlaşmış ve rekabetçi olmalarını sağlayan farklılaşma gereksinimi ile karşı karşıya bulunuyorlar. Ayrıca entegrasyon ihtiyacı ile de karşı karşıya bulunuyorlar. Dolayısıyla kabul edilen yapıların, bu muhalif ihtiyaçlar arasında bir denge kurması ve ayrıca şirketin gelişmesi için stratejik uyum içinde kalması gerekir. Çok uluslu şirketler bu nedenle iş gereksinimlerine uygun birçok yapısal izin geliştirmiştir.
Yardımcı Model
Yabancı iştiraklere sahip olmak çok uluslu bir şirketin en temel yapısal modellerinden biridir. Bağlı ortaklıklar, kendi operasyonları, finans ve insan kaynakları fonksiyonlarına sahip bağımsız birimlerdir. Böylece, yabancı bağlı ortaklıklar, yerel rekabet koşullarına cevap vermeleri ve yerel olarak duyarlı stratejiler geliştirmeleri için özerktir.Bununla birlikte, bu modelin en büyük dezavantajı, küresel rekabet saldırılarına karşı birleşik bir yaklaşım için zorlaştıran stratejik kararların merkezsizleştirilmesidir.
Ürün Bölümü
Bu durumda çokuluslu şirketin organizasyon yapısı ürün portföyü bazında geliştirilmiştir. Her ürünün küresel olarak üretim, pazarlama, finans ve o ürünün genel stratejisinden sorumlu olan kendi bölümü vardır. Ürün organizasyon yapısı, çokuluslu şirketin başarılı olmayan ürün bölümlerini ayıklamasını sağlar. Bu bölünmüş yapının en büyük dezavantajı, ülkeler arasında çabaların çoğaltılmasını artırabilecek bütünleşik ağların olmamasıdır.
Alan Bölümü
Bu modeli kullanan organizasyon, yine doğada bölücüdür ve bölümler coğrafi alana dayanmaktadır. Her coğrafi bölge, kendi bölgesinde satılan tüm ürünlerden sorumludur. Bu nedenle, finans, operasyonlar ve insan kaynakları gibi belirli bir bölge için tüm fonksiyonel birimler coğrafi bölge sorumluluğu altındadır. Bu yapı, şirketin en karlı coğrafi pazarları değerlendirmesini sağlar. Ancak iletişim sorunları, iç çatışmalar ve maliyetlerin tekrarlanması sorun olmaya devam ediyor.
Fonksiyonel yapı
Finans, operasyon, pazarlama ve insan kaynakları gibi fonksiyonlar bu modelde çokuluslu şirketin yapısını belirler. Örneğin, bir şirketin global olarak tüm üretim personeli, üretim departmanı tarafından belirlenen parametreler altında çalışır. Bu yapıyı kullanmanın avantajı, departmanlar arasında daha fazla uzmanlaşma ve küresel ağ üzerinde daha standart hale getirilmiş süreçlerin olmasıdır. Dezavantajları, kurum içi iletişim ve organizasyon içinde daha fazla sağlamlığa katkıda bulunan ağların bulunmamasıdır.
Matris yapısı
Matris organizasyon yapısı, işlevsel ve bölünme yapılar arasında bir örtüşmedir. Yapı, çalışanların hem işlevsel yöneticiye hem de bölüm yöneticisine rapor verdiği ikili raporlama ilişkileri ile karakterize edilir. İş projeleri, finans, operasyonlar ve pazarlama gibi çeşitli fonksiyonlardan çapraz fonksiyonel ekipleri içerir. Ekip üyeleri hem proje yöneticisine hem de finans, operasyon ve pazarlama konularındaki amirlerine rapor vereceklerdir. Bu yapının avantajı, inovasyonu kolaylaştıran daha fazla işlevsel iletişimin olmasıdır. Kararlar ayrıca daha yerelleştirildi. Bununla birlikte, ikili komut satırı nedeniyle daha fazla karışıklık ve güç oyunu olabilir.
Ulusötesi ağ
Matris yapısının evrimi ulusötesi ağa yol açmıştır. Vurgu, yatay iletişimde daha fazladır. Bilgi şimdi “kurumsal kaynak planlama (ERP)” sistemleri gibi yeni teknolojiler kullanılarak merkezi olarak paylaşılıyor. Bu yapı, küresel entegrasyonun yanı sıra yerel duyarlılığı mümkün kılan “bilgi havuzları” ve bilgi ağları oluşturulmasına odaklanmıştır.
