Davranış teorileri, psikolojideki bireylerin neden belirli şekillerde davrandığını ve belirli davranışların nasıl arttırılıp azaltılacağını açıklamaya çalışan geniş bir teori sınıfıdır. Özellikle beklenmedik durum teorisi, liderlik rolündeki biri ile kendi yönetimi altındaki grup arasındaki ilişki gibi davranışları örgütsel bir bağlamda tanımlayan bir dizi teoriyi ifade eder. Her teori, daha büyük konsepti anlamak için merkezi olan birkaç bileşene sahiptir.
Davranış Teorisi: Klasik Şartlandırma
Klasik şartlandırmada, davranışlar istem dışı tepkilerle veya otomatik olarak tepki verdiğimiz şeylerle öğrenilir. Örneğin, bir kez balık yemekten hastalanırsanız, herhangi bir deniz ürününün görülmesi gelecekte kendinizi kötü hissetmenize neden olabilir. Davranışlar, istenen bir davranışın bir ödülü takip ettiği uygulama ve pozitif pekiştirmeyle kasıtlı olarak arttırılabilir. Davranışların azaltılması, olumlu bir ödülü ortadan kaldırmak veya davranışları yerine daha fazla arzu edilen davranışla değiştirmeyi öğretmekle mümkündür.
Davranış Teorisi: Operant Koşullandırma
Operant koşullandırma teorisi, takviye kavramını daha derinlemesine özetlemektedir. Davranışı artırmak için, takviyenin davranışı derhal takip etmesi gerektiğini ve takviyenin yalnızca davranış yapıldığında gerçekleşmesi gerektiğini belirtir. Aynı zamanda, istenen davranışa yakın davranışların, istenen davranış gerçekleşinceye kadar güçlendiği diferansiyel güçlendirme de tartışılmaktadır. Son olarak, arzu edilen davranışları azaltmanın bir yolu, bir önleyici uyaranın (yüksek sesle gürültü gibi) ya da olumlu bir uyaranın (müzik dinleyebilme gibi) çıkarıldığı ceza ile olur.
Örgütsel Bağlamda Davranış Teorisi
Bir organizasyon bağlamında, davranış teorisi başarılı liderlik ile ilgilidir. Başarılı bir lideri özelliklerle doğmuş biri olarak görmek yerine, liderlerin geliştirilebileceğini belirtir. Davranış değiştirme tekniklerini kullanarak, liderlere belirli davranışlar öğretilebilir. Bu, işe alım uygulamalarının odağını kişilik değerlendirmelerinde en iyi liderin aranmasından, başvuru sahiplerinin liderlere dönüştürülebilecek kişiler olarak görülmesine odaklanmaktadır.
Fiedler'in Acil Durum Teorisi
Bu teori Fred Fiedler tarafından endüstriyel ve örgütsel psikoloji alanında geliştirilmiştir. Liderlik tarzı ile bir grubun çeşitli durumlarda performansı arasındaki ilişkiyi tartışır. Liderler, kişisel ilişkilere odaklanmak ve başkalarının duygularına duyarlılık gibi çeşitli liderlik veya yönlendirme tarzlarına sahip olabilir. Görev odaklı tarzda, liderler daha çok başarılması gereken ve görevlerle daha az ilgilenen göreve odaklanır. Her liderlik tarzı için, durumun türü davranışların başarılı olup olmadığını etkileyecektir. Liderler durum üzerinde düşük, orta veya yüksek kontrol sahibi olabilir. Örneğin, ilişki odaklı liderler, grup ilişkileri üzerinde çalışabilecekleri ve zorlanabilecekleri orta derecede kontrol durumlarında daha başarılı olabilirler. Ancak yüksek kontrol durumlarında sıkılabilirler. Görev odaklı liderler için, yüksek kontrol durumları, çalışma tamamlandıkça gruplarıyla pozitif ilişkiler kurmalarına izin verebilir. Orta-kontrol durumlarında ise daha az etkili olabilirler.
